Đến làng Kon Trang Long Loi (thị trấn Đăk Hà, huyện Đăk Hà), không khó để hỏi thăm đường đến nhà nghệ nhân A Yăo (60 tuổi). Ông là người có khả năng chơi và sáng chế được nhiều loại nhạc cụ dân tộc. Đặc biệt, ông còn nổi tiếng là một người đan lát giỏi và tâm huyết với việc truyền nghề cho thế hệ trẻ.

Đã có những bài viết khắc họa về một A Thăk (làng Ba Cheng, xã Đăk Long, huyện Đăk Hà) đam mê văn hóa dân gian, nhiệt tình truyền dạy cồng chiêng... Dưới góc độ của bài viết này, tôi xin được nhìn ông với tư cách người nghệ sĩ nặng nghĩa tình với văn hóa dân tộc Ba Na.

Nói đến nghệ nhân A Lít (ở thôn 2, xã Đăk Pne, huyện Kon Rẫy) thì dường như cả xã ai cũng biết. Ông không chỉ nổi tiếng là người đam mê nhạc cụ dân tộc, mà còn là người luôn nêu cao ý thức gìn giữ, bảo tồn và phát huy giá trị bản sắc của đồng bào dân tộc Ba Na. Năm 2015, ông vinh dự được Nhà nước phong tặng danh hiệu “Nghệ nhân ưu tú”.

Từng uống rượu ghè nếp than ở nhiều nơi, nhưng chưa ở đâu tôi thấy rượu ghè nếp than có nét đặc trưng riêng như rượu ghè nếp than của bà Y Gar, thôn Kon Sờ Lạc 2, xã Đăk Ruồng, huyện Kon Rẫy. Nét đặc trưng của rượu này là: Thơm ngọt, lại đăng đắng... rất khó quên!

Với sự cần cù, khéo léo của mình, già làng A Huynh ở làng Kon Slạc, thôn 12, xã Đăk Ruồng, huyện Kon Rẫy đã “thổi hồn” vào mây, tre, nứa để tạo ra những sản phẩm đan lát mang đậm dấu ấn văn hóa của dân tộc mình và đầy tiện ích trong cuộc sống.

Các nghệ nhân chế tác và biểu diễn nhạc cụ dân tộc hiện còn ở Tây Nguyên nói chung và tỉnh Kon Tum nói riêng không nhiều. Hầu hết các nghệ nhân cao niên đều chẳng còn mấy sức vóc, nhưng sự nhiệt tình, tâm huyết với vốn quý văn hóa dân gian thì vẫn tràn đầy. Không quản ngại khó khăn, vất vả, già A Ling ở làng Pa Cheng, xã Đăk Long, huyện Đăk Hà luôn chăm lo gìn giữ để tiếng đàn T’rưng mãi ngân vang...

Theo dòng chảy thời gian, nghề tạc tượng gỗ dân gian đã dần bị mai một, không còn nhiều người gắn bó với nghề. Nhưng thật vui khi ở làng Kon H’Drế, xã Ngọc Réo, huyện Đăk Hà có gia đình 3 thế hệ đều đam mê nghệ thuật tạc tượng gỗ dân gian. Đó là gia đình già A Cheng - anh A Gyor và cháu A Đỏ.