Đối với người Gia rai cồng chiêng không chỉ thể hiện sự giàu có của gia chủ (nhất là thời xưa) mà còn là vật không thể thiếu trong các ngày lễ hội, đặc biệt trong các đám tang. Vì thế từ bao đời nay người Gia-rai luôn coi nó như “báu vật” được nhiều thế hệ đồng bào dân tộc gìn giữ nhất là thế hệ đi trước, họ luôn luôn bảo tồn và coi nó là biểu tượng đại diện cho bản sắc văn hóa dân tộc mình.

Được sự giới thiệu của cán bộ xã chúng tôi đến gia đình nhà bà Y Lẽo làng Plei Sar, xã Ya Chim - Thành phố Kon Tum. Năm nay, bà đã ngoài 60 tuổi, nhưng bà đã có hơn 40 năm tâm huyết với việc bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa cồng chiêng của dân tộc mình. Vì vậy, bao nhiêu năm qua, bà luôn kiên trì, tích cực vận động con, cháu dòng họ và bà con dân làng lưu giữ, bảo tồn cồng chiêng. Bởi, đó là "phần hồn" của buôn, làng và là báu vật của cha ông để lại.

Riêng đối với bản thân bà, hiện cũng đang lưu giữ 12 bộ cồng chiêng, những bộ cồng chiêng được bà lưu giữ gần như còn nguyên vẹn về cấu trúc và âm thanh của dàn cồng chiêng cổ. Trong từng căn nhà, cồng chiêng cũng được trưng bày ở chỗ trang trọng, bà chia sẻ bộ cồng chiêng của gia đình bà là do bố mẹ của bà ngày xưa để lại có tuổi đời trên 40 năm, được sử dụng trong các ngày lễ hội, khi có đám tang và đặc biệt trong các lễ bỏ mả (Bơ thi) trong làng, hoặc được sử dụng để truyền dạy cho con cháu trong làng. Nhờ đó, thanh niên trong làng Plei Sar đa số biết đánh cồng chiêng, riêng gia đình bà Y Lẽo thì từ chồng bà đến con trai, con rể đều biết đánh, và phương pháp học của họ là chủ yếu tự học, thế hệ trước truyền lại cho thế hệ sau và cứ thế hằng năm mỗi khi có các lễ hội do xã tổ chức họ thường là những nhân tố góp phần làm nên sự thành công của buổi lễ.

Và điều đặc biệt hơn nữa họ chính là những người đưa cái nét đẹp, tinh hoa đậm đà bản sắc của dân tộc mình hòa nhập với nền văn hóa cộng đồng, văn hóa khu vực để nền văn hóa bản sắc ấy có thể trường tồn mãi mãi qua mọi thời đại.Trước khi chia tay, bà nói với chúng tôi rằng bà cảm thấy rất vui là bản thân đã làm tròn trách nhiệm của một người con đối với tổ tiên, với buôn làng. Mong sao, con cháu đồng bào Gia-rai tiếp bước chân bà lưu giữ và phát huy mãi bản sắc văn hóa cồng chiêng của cha ông lưu truyền lại cho thế hệ mai sau.

Ksor H’Nhuên