Theo quy định của Luật BHYT ngày 14/11/2008 được sửa đổi, bổ sung một số điều theo Luật BHYT ngày 13/6/2014; Nghị định số 146/2018/NĐ-CP ngày 17/10/2018 của Chính phủ quy định chi tiết và hướng dẫn biện pháp thi hành một số điều của Luật BHYT thì người DTTS đang sinh sống tại vùng kinh tế - xã hội khó khăn, người đang sinh sống tại vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn được cấp thẻ BHYT (do ngân sách nhà nước đóng BHYT).

Theo báo cáo của ngành BHXH, năm 2021 tỷ lệ bao phủ BHYT so với dân số là 89,59%, đạt 96,85% kế hoạch UBND tỉnh giao (92,5%). Tỷ lệ bao phủ chưa đạt là do thực hiện Quyết định số 861/QĐ-TTg ngày 04/6/2021 của Thủ tướng Chính phủ ban hành về phê duyệt danh sách các xã khu vực III, khu vực II, khu vực I thuộc vùng đồng bào DTTS&MN giai đoạn 2021-2025; trường hợp không giảm theo Quyết định số 861/QĐ-TTg thì tỷ lệ bao phủ BHYT là 93,62%, vượt kế hoạch BHXH Việt Nam và UBND tỉnh giao; 03 tháng đầu năm 2022 (số ước), tỷ lệ bao phủ BHYT so với dân số là 90,35%, đạt 99,48% kế hoạch UBND tỉnh giao.

Tác động của Quyết định số 861/QĐ-TTg, tỉnh Kon Tum có 22 xã khu vực II, xã khu vực III thay đổi về khu vực, dẫn đến nhiều người dân không được cấp thẻ BHYT, đa số là người đồng bào DTTS. Do địa bàn thụ hưởng có sự thay đổi, dẫn đến số người dân được ngân sách nhà nước đóng BHYT tại các địa bàn này có sự thay đổi theo và giảm thẻ BHYT đối với 51.863 người, cụ thể: Giảm thẻ BHYT của người DTTS ở các xã trước đây là khu vực II, khu vực III nay là khu vực I (giảm 49.356 người); giảm thẻ BHYT của người Kinh ở các thôn đặc biệt khó khăn thuộc các xã trước đây là khu vực III nay là khu vực II (giảm 2.507 người). Phải cấp bổ sung thẻ BHYT cho người Kinh ở các xã trước đây là khu vực II nay là khu vực III (tại 04 xã, 02 thị trấn).

 Việc giảm thẻ BHYT từ ngày 01/6/2021 do ảnh hưởng đến quyền lợi của người dân và không thể thu tiền chi phí khám chữa bệnh của người dân đã được cấp thẻ BHYT ngay từ đầu năm 2021. Mặt khác, nếu giảm thẻ BHYT đột ngột ngay nhưng chưa kịp tuyên truyền, phổ biến thay đổi chính sách sẽ làm cho người dân có tâm lý bức xúc, làm ảnh hưởng đến công tác triển khai thực hiện chính sách an sinh xã hội trên địa bàn. Do đó, ngày 24/6/2021 UBND tỉnh chỉ đạo tiếp tục kéo dài thời gian hưởng chính sách BHYT cho 51.863  người dân ra khỏi địa bàn được hưởng chính sách BHYT theo Quyết định số 861/QĐ-TTg (hưởng đến hết ngày 31/7/2021) và thực hiện cấp bổ sung thẻ BHYT cho người dân ở các xã trước đây là khu vực II nay là khu vực III theo Quyết định số 861/QĐ-TTg kể từ ngày 01/7/2021.

 Từ ngày 01/8/2021, trên địa bàn tỉnh Kon Tum đã thực hiện giảm 51.863 thẻ BHYT của người dân không còn đủ điều kiện thụ hưởng theo Quyết định số 861/QĐ-TTg; cấp bổ sung 10.830 thẻ BHYT của các xã lên khu vực II, khu vực III của Quyết định số 861/QĐ-TTg và các thôn đặc biệt khó khăn của Quyết định số 433/QĐ-UBDT; cấp tăng 3.124 thẻ cận nghèo của những người giảm do chuyển sang cận nghèo. Tổng số thẻ BHYT toàn tỉnh sau khi điều chỉnh theo Quyết định 861/QĐ-TTg và Quyết định số 433/QĐ-UBDT còn giảm là 37.909 người (trong đó, người DTTS là 37.760 thẻ), chiếm gần 7% dân số của tỉnh.

Với sự chỉ đạo của cấp ủy, chính quyền địa phương các cấp cùng với việc triển khai quyết liệt các giải pháp của cơ quan BHXH, từ ngày 01/8/2021 đến 31/12/2021 đã vận động được 13.360/37.909 người dân tham gia BHYT theo nhóm hộ gia đình và học sinh, sinh viên. Còn khoảng 24.549 người bị giảm nhưng chưa tham gia BHYT, đa số rất khó khăn về kinh tế.

UBND tỉnh đã báo cáo các Bộ, ngành Trung ương, đề xuất kiến nghị kéo dài chính sách BHYT đối với các xã, thôn ra khỏi Quyết định số 861/QĐ-TTg đến hết ngày 31/12/2021. BHXH Việt Nam có Công văn báo cáo Thủ tướng Chính phủ và đề nghị Thủ tướng Chính phủ tiếp tục có chính sách để hỗ trợ mua thẻ BHYT cho người DTTS bị giảm thẻ theo Quyết định số 861/QĐ-TTg. Tuy nhiên đến nay chưa có văn bản trả lời.

Như vậy, số người dân bị giảm thẻ BHYT do ảnh hưởng của Quyết định số 861/QĐ-TTg nhưng chưa tham gia lại còn rất nhiều (24.549 người), đa số là người đồng bào dân tộc thiểu số rất khó khăn về kinh tế, thu nhập thấp, không ổn định, gia đình đông con nên không có nguồn tài chính để tham gia BHYT hộ gia đình, dẫn đến tỷ lệ bao phủ BHYT thấp (giảm khoảng 4,5%), nên tính đến cuối năm 2021, tỷ lệ bao phủ BHYT chỉ đạt 89,59% dân số.

Mặc dù UBND tỉnh đã chỉ đạo cơ quan BHXH triển khai đồng bộ rất nhiều giải pháp về tuyên truyền vận động, kể cả việc “đi từng ngõ, gõ từng nhà, rà từng đối tượng”, mặc dù người dân rất muốn mua BHYT nhưng không có kinh phí. Theo báo cáo của ngành BHXH, khi bị ốm đau, bệnh tật người dân không có thẻ BHYT phải tự chi trả khoảng 400.000 đồng/lượt khám bệnh ngoại trú và khoảng 4.460.000 đồng/lượt điều trị nội trú (tính bình quân), dự kiến với khoảng 24.500 lượt người dân/năm không có thẻ BHYT đi khám chữa bệnh ngoại trú thì chi phí khoảng 9,8 tỷ đồng/năm, với dự kiến khoảng 2.500 lượt khám chữa bệnh nội trú/năm thì chi phí khoảng 11 tỷ đồng/năm, nên càng khó khăn về tài chính, dẫn đến người dân đã nghèo lại càng khó khăn hơn, ảnh hưởng đến chính sách giảm nghèo bền vững và chính sách an sinh xã hội trên địa bàn tỉnh, đây là thách thức lớn đối với chính quyền và người dân tỉnh Kon Tum, nhất là trong điều kiện đời sống người dân bị ảnh hưởng bởi dịch bệnh Covid-19 như giai đoạn hiện nay.

Để giải quyết những khó khăn do tác động của Quyết định 861/QĐ-TTg, giảm bớt khó khăn cho đồng bào DTTS nhất là khi đi khám chữa bệnh tại các cơ sở y tế, từng bước thích ứng với chính sách mới, không gây biến động đột ngột về chính sách đang được thụ hưởng; Các Bộ, ngành trung ương: Ủy ban Dân tộc, Bộ Tài Chính, Bộ Lao động - TBXH, Bộ Y tế, BHXH Việt Nam báo cáo Thủ tướng Chính phủ xem xét, ban hành chính sách đối với người DTTS bị giảm thẻ BHYT theo Quyết định số 861/QĐ-TTg, cụ thể: Ngân sách nhà nước tiếp tục đóng hoặc hỗ trợ đóng BHYT theo lộ trình giảm dần sau 3 năm kể từ năm 2022./.

U Minh Nam